झेंडू फुलाची संपूर्ण माहिती Marigold Flower Information In Marathi

Marigold Flower Information In Marathi नमस्कार मित्रांनो स्वागत आहे तुमचं. आज आपण या लेखनामध्ये झेंडूच्या फुलाविषयी मराठी मधून संपूर्ण माहिती (Marigold Flower Information In Marathi) जाणून घेणार आहोत. तर तुम्ही या लेखनात शेवटपर्यंत वाचा. जेणेकरून तुम्हाला झेंडूच्या फुलाविषयी संपूर्ण माहिती योग्य रीतीने समजेल.

झेंडू फुलाची संपूर्ण माहिती Marigold Flower Information In Marathi

फळबागा आणि बागांमध्ये झेंडूचे फूल मोठ्या प्रमाणात घेतले जाते. या वनस्पतीचा मुख्य वापर सजावट म्हणून आहे.  झेंडूचे फूल दिसायला सुंदर आणि आकर्षक असते. या फुलाचा सुगंधही आकर्षक असतो. झेंडूच्या फुलाला इंग्रजीत ‘मेरीगोल्ड फ्लॉवर’ (Marigold Flower) असेही म्हणतात. अनेकदा या फुलाच्या हारही बनवल्या जातात. तर मित्रांनो, झेंडूच्या फुलाची माहिती जाणून घेणार आहोत.

• पतंगराव कदम यांची संपूर्ण माहिती

Information About Marigold Flower In Marathi (झेंडू फुलाची संपूर्ण माहिती)

फुलाचे नाव	झेंडू
इंग्रजी नाव	Marigold Flower
राज्य	Plantae
क्लेड	ट्रेकोफाइट्स
क्लेड	एंजियोस्पर्म्स
क्लेड	Eudicots
क्लेड	लघुग्रह
ऑर्डर	Asterales
कुटुंब	Asteraceae
Asteraceae	लघुग्रह
टोळी	Tageteae
उपजात	पेक्टिडिने
वंश	Tagetes

• डीएमएलटी कोर्सची संपूर्ण माहिती

झेंडूचे फूल जगभर घेतले जाते. आफ्रिका आणि आशिया खंडात याची मोठ्या प्रमाणावर लागवड केली जाते. भारत देशात झेंडूच्या फुलांना खूप मागणी आहे कारण लग्न समारंभ सजवण्यासाठी या फुलाचा वापर केला जातो.  झेंडूच्या फुलांच्या दोन मुख्य प्रजाती किंवा जाती आहेत. 

आफ्रिकन झेंडू आणि फ्रेंच झेंडू. त्याच्या इतर प्रजातींमध्ये सिग्नेट झेंडू, खेचर झेंडू यांचा समावेश होतो.  तसे, झेंडूच्या फुलाचे मूळ मेक्सिको देश मानले जाते.  जगभरात त्याच्या 50 पेक्षा जास्त प्रजाती आहेत.  सामान्यतः आढळणारे झेंडूचे फूल पिवळे असते.  पण या फुलामध्ये इतर रंगांचे प्रकारही उपलब्ध आहेत. 

झेंडूचे फूल हलक्या पिवळ्या किंवा केशरी रंगातही उपलब्ध आहे.  या फुलाचा रंग चवीला कडू असतो.  झेंडूच्या फुलाला अनेक पाकळ्या असतात.  फुलाच्या मध्यभागी असलेल्या पाकळ्या लहान आणि बाहेरील पाकळ्या मोठ्या असतात.  झेंडूच्या फुलामध्ये नर आणि मादी दोन्ही प्रजनन अवयव आढळतात.

• भुजंगासनची संपूर्ण माहिती

झाडाला वर्षभर फुले येतात.  जुनी फुले काढली की त्याच्या जागी नवीन फुले येतात.  झेंडूच्या रोपाची उंची सुमारे 4 फूट आहे.  वनस्पतींच्या काही प्रजातींची उंची यापेक्षा जास्त किंवा कमी असते.  या वनस्पतीची पाने हिरव्या दात असतात.  ऑक्टोंबर महिन्यात झाडावर झेंडूची फुले येण्यास सुरुवात होते.

झेंडूची लागवड बियाणे लागवड करून केली जाते.  काही दिवसातच रोप दिसू लागते.  झाडाला नियमित पाणी लागते.  जेव्हा वनस्पती परिपक्व होते तेव्हा पिवळ्या केशरी फुले येतात.  झेंडूची फुले सुवासिक असतात, म्हणून त्याचा अत्तरही बनवला जातो.  विशेषतः भारतीय स्त्रिया देखील यापासून बनवलेला गजरा घालतात.  अशा प्रकारे झेंडूचे फूल हे सौंदर्याचे प्रतीक आहे असे म्हणता येईल. 

झेंडूचे फूल दीर्घकाळ ताजे राहते.  लग्नसमारंभात झेंडूच्या फुलांचे गोळे आणि हार यांचा वापर लग्नमंडप सजवण्यासाठी केला जातो.  वधू देखील वधूला तिच्यापासून बनवलेला माळा घालतो.  राजकीय सार्वजनिक सभा किंवा कोणत्याही सन्मान समारंभात झेंडूच्या फुलांचे हार घातले जातात.  झेंडूच्या फुलांचा उपयोग देवतांच्या पूजेसाठीही केला जातो. झेंडूच्या फुलाला आयुर्वेदात विशेष महत्त्व आहे.

बागेत किंवा घरातील कुंड्यांमध्ये झेंडूची फुले लावल्याने डास दूर राहतात. झेंडूच्या फुलांच्या पानांचा रस लावल्याने दाद किंवा बुरशीच्या संसर्गात आराम मिळतो. या फुलामध्ये जंतुनाशक आणि बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ गुणधर्म देखील आहेत. 

जखमेवर किंवा सूजावर ग्राउंड झेंडू लावल्याने आराम मिळतो.  झेंडूचे फूल डोळ्यांच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे.  यामुळे चेहऱ्याच्या त्वचेलाही चमक येते.  त्याचे अँटीएजिंग गुणधर्म त्वचेला कायम तरुण ठेवतात.  चेहऱ्यावरील डाग आणि पिंपल्स दूर करते.  झेंडूच्या फुलापासून रंग काढला जातो.  हा रंग वस्त्रोद्योगात वापरला जातो.  याच्या फुलातून काढलेले तेल सौंदर्य उत्पादनांमध्ये वापरले जाते.  झेंडूच्या फुलाचे सरासरी आयुष्य 4 महिने असते.  ही एक वार्षिक वनस्पती आहे जी दरवर्षी लागवड केली जाते.

झेंडूच्या प्रजाती (Species Of Marigold Flower)

आजच्या काळात झेंडूच्या अनेक प्रजाती उगवल्या जातात, त्यापैकी काही प्रमुख प्रजातींची नावे आम्ही तुम्हाला येथे सांगणार आहोत.  त्यापैकी दोन सर्वात लोकप्रिय आहेत.  पहिली फ्रेंच (टॅगेटेस पॅटुला) झेंडू आणि दुसरी आफ्रिकन (टेगेटेस इरेक्टा) याशिवाय इतर प्रजाती खालीलप्रमाणे आहेत –

सिग्नेट झेंडू – या प्रजातीच्या फुलांचा रंग पिवळा आणि केशरी असतो, आतून त्यांना लिंबासारखा वास येतो.  ही फुले झाडावर लहान गटात दिसतात.

आफ्रिकन झेंडू – या प्रजातीच्या फुलांचा आकार मोठा आहे, ज्यांचा आकार पाच इंचांपर्यंत पोहोचतो.  ही फुले केशरी ते पिवळ्या रंगात येतात.  त्याच्या झाडांचा आकारही इतर वनस्पतींपेक्षा मोठा आहे. ते सुमारे 4 फूट उंचीवर पोहोचू शकते.

फ्रेंच झेंडू – या प्रजातीच्या फुलांचा रंग लाल, पिवळा आणि केशरी असतो, त्याची फुले किंचित लहान असतात, ज्यांचा आकार सुमारे दोन इंच असतो, त्याची झाडेही फार मोठी नसतात.  झेंडूच्या रोपांचा आकार फक्त 10 ते 20 इंच असतो.

झेंडूच्या फुलाचे फायदे (Marigold Benefits & Uses in Marathi)

झेंडूचे खूप चांगले फायदे आहेत. कानात दुखत असेल तर झेंडूची मऊ पाने घेऊन त्याचा रस काढून कानात टाकल्यास दुखण्यात त्वरित आराम मिळतो.

झेंडूची फुले त्वचेशी संबंधित आजारांवर खूप फायदेशीर आहेत.  त्वचेच्या जळजळीवर काम करणाऱ्या औषधांमध्ये याचा वापर केला जातो. जर तुम्ही तुमच्या घरात झेंडूचे रोप लावले तर त्या ठिकाणी मलेरियासारखे आजार होत नाहीत.  हे सर्व जीवाणू बाहेर पडण्यास मदत करते. झेंडूच्या फुलांमध्ये अँटिऑक्सिडंट्स (Antioxidants) आणि व्हिटॅमिन सी (Vitamin C) मुबलक प्रमाणात आढळतात, हृदयाशी संबंधित आजारांमध्ये या फुलाचा अर्कचा सेवन करणे आपल्यासाठी फायदेशीर ठरते.

बियाण्यापासून झेंडूचे रोप कसे वाढवायचे? (How To Grow A Marigold Plant From Seed In Marathi?)

बियाण्यांमधून झेंडूची फुले वाढवण्यासाठी, आपण प्रथम त्याचे बिया गोळा करणे आवश्यक आहे. आता असा प्रश्न येतो की झेंडूच्या बिया कशा गोळा करायच्या? हे खूप सोपे काम आहे. झेंडूच्या बिया गोळा करण्यासाठी, सर्वप्रथम तुम्हाला पूर्णपणे कोरड्या असलेल्या झाडाची फुले तोडणे आवश्यक आहे. तुमच्या घरात झेंडूचे रोप नसेल तर काही हरकत नाही, असे झेंडूचे फूल तुम्हाला कोठूनही मिळू शकते.

जे पूर्णपणे मोठे झाले आहे. यानंतर, ते फूल वाळवा आणि त्यावरची पाने काढून टाका. त्यानंतर आतून बिया काढून उन्हात वाळवाव्या लागतात. जर फूल आधीच कोरडे असेल तर ते कोरडे करण्याची गरज नाही. अशा प्रकारे तुम्ही झेंडूच्या बिया गोळा करू शकता. आता आपल्याला हे बियाणे कसे लावायचे ते माहित आहे.

झेंडूच्या बिया गोळा केल्यानंतर या बिया वाढवण्यासाठी ट्रे घ्यावा लागतो. किंवा तुम्ही या बिया कोणत्याही लहान बेडमध्ये लावू शकता. तुम्हाला हवे असल्यास कुंडीतही लावू शकता. यासाठी सर्वप्रथम भांड्यात वाळूचा थर तयार करावा लागेल. घरे बनवताना उपयोगी पडणारी वाळूही वापरू शकता. यानंतर तुम्हाला बागेची सामान्य माती टाकावी लागेल.

आपण इच्छित असल्यास, आपण सामान्य मातीमध्ये जुने शेणखत देखील घालू शकता. माती तयार केल्यानंतर, ती भांड्यात ठेवा. आणि त्यानंतर काही लाकडाच्या साहाय्याने भांड्यात सुमारे दोन इंच खोल नाला बनवावा लागतो. यानंतर या नाल्यांमध्ये झेंडूच्या बिया टाका. बियाणे वाढवताना तुम्हाला एक गोष्ट लक्षात ठेवावी लागेल. झेंडूच्या सर्व बिया कडक येतीलच असे नाही, त्यामुळे नेहमी जास्त प्रमाणात बिया घालाव्यात.

पॉटमध्ये बिया टाकल्यानंतर, आपल्याला पुन्हा सामान्य मातीचा थर लावावा लागेल. ते जास्त मोती नसावे. तुम्हाला फक्त त्याच्या आत इतकी माती टाकावी लागेल, जेणेकरून तुमच्या सर्व बिया झाकल्या जातील आणि त्यात ओलावा राहील. बिया पेरल्यानंतर त्यावर पालणी शिंपडावी लागेल.

नाला बनवून भांड्यात पाणी टाकावे लागत नाही. भांड्यात पाणी टाकल्यानंतर ते अशा ठिकाणी ठेवावे लागेल. जिथे थेट सूर्यप्रकाश नाही. जर तुम्हाला हवे असेल तर तुम्ही हे भांडे मोठ्या झाडाखाली देखील ठेवू शकता. जोपर्यंत बिया भांड्यात घट्ट होत नाहीत तोपर्यंत तुम्हाला त्यात हलका ओलावा ठेवावा लागेल.

तुमच्या बिया एका आठवड्यात उगवायला सुरुवात करतील. बियातून रोप बाहेर आल्यानंतर साधारण 45 दिवसांनी फुलायला सुरुवात होते. जेव्हा तुमची रोपे वाढू लागतात, तेव्हा त्यांना दुसर्या भांड्यात स्थानांतरित केले पाहिजे. ही रोपे तुम्ही तुमच्या बागेतही लावू शकता.

झेंडूच्या रोपाची काळजी कशी घ्यावी? (How To Take Care Of Marigold Plant In Marathi?)

झेंडूच्या फुलाला सूर्याची किरणे जास्त आवडतात.  अशा ठिकाणी तुम्ही तुमचे भांडे ठेवा.  जिथे जवळजवळ दिवसभर सूर्यप्रकाश असतो.  यामुळे हे फूल निरोगी राहते.  आणि ते चांगले फुलते.

झेंडूच्या रोपाला जास्त खत आवडत नाही.  लागवडीच्या वेळी या झाडाला जास्त खत दिल्यास त्यावर जास्त पाने येतात व फुले कमी येतात.

आपल्या रोपाला जास्त पाणी देऊ नका.  हे आपल्या झाडांना नुकसान करू शकते.  त्यावेळी या झाडाला पाणी द्यावे.  जेव्हा वरचा थर सुकायला लागतो. हिवाळ्यात झाडाला पाणी देताना एक गोष्ट लक्षात ठेवावी की झेंडूच्या झाडावर पाणी टाकू नये. यामुळे तुमच्या झाडाच्या फुलांचे आणि पानांचेही नुकसान होते.

जर तुमच्या रोपावर धूळ असेल आणि तुम्हाला तुमची झाडे घाणेरडी वाटत असतील, तर सूर्यप्रकाशात असताना तुमच्या झाडावर पाणी टाका जेणेकरून त्याचे पाणी लगेच सुकून जाईल.  तुम्ही महिन्यातून एकदा किंवा दोनदा हे करू शकता.

तुमच्या झेंडूच्या फुलांचे किट पतंगांपासून संरक्षण करण्यासाठी तुम्ही महिन्यातून एकदा कडुलिंबाच्या तेलाची फवारणी करू शकता.  यामुळे आपल्याला झाडावर कोणत्याही प्रकारचे किट पतंग येत नाहीत.  त्यामुळे तुमची फुले व पाने निरोगी राहतात.

जेव्हा तुमची वनस्पती वाढू लागते.  त्यामुळे त्यातून बाहेर येणारा कोपल तुम्हाला तोडावा लागेल.  जेणेकरून आणखी शंका पसरवण्यास मदत होईल.  याशिवाय तुम्ही तुमच्या रोपावर वेळोवेळी वाळलेली फुले तोडत राहिलात.

जोपर्यंत तुमच्या झाडावर फुले येत नाहीत तोपर्यंत या झाडांना खत घालू नका.  जर तुम्हाला द्यायचे असेल तर महिन्यातून एकदा शेणाचे द्रावण तयार करून ते भांड्यात टाकू शकता.

FAQ