Bhujangasan Information In Marathi नमस्कार वाचक बंधूंनो आजच्या ह्या लेखात आपण भुजंगासन या योगआसना बद्दल माहिती पाहणार आहोत. तर सुरवात करूयात आजच्या ह्या लेखाला.
भुजंगासनची संपूर्ण माहिती Bhujangasan Information In Marathi
भुजंगासन हे हठयोग प्रदिपिका आणि घेरंडा संहिता यांसारख्या मध्ययुगीन हठयोग ग्रंथांमध्ये नमूद केलेल्या हठयोग मुद्रांपैकी एक आहे.
अनेक पुढे वाकणाऱ्या योगासनांसाठी ही एक फॉलो-अप मुद्रा आहे. त्यामुळे ते आधुनिक योगसाधनेत रूढ झाले. हे दोन आसनांच्या सराव दरम्यान विश्रांतीची स्थिती म्हणून देखील कार्य करते.
चला त्याचा अर्थ, चरण-दर-चरण प्रक्रिया आणि फायदे पाहूया.
| कोब्रा पोज | भुजंगासन – माहिती |
| पोझ नाव | भुजंगासन |
| संस्कृतमध्ये नाव | भुजङ्गासन |
| IAST मध्ये नाव | भुजंगासन |
| इंग्रजी नाव | कोब्रापोझ |
| इतर नावे | सर्पसना/ सर्प मुद्रा |
| पातळी | बेसिक |
| गट | भुजंगासन |
कोब्रा पोझ मूलभूत माहिती:
भुजंगासनाचा अर्थ
भुजंगासन हे दोन संस्कृत शब्दांचे मिश्रण आहे: भुजंगा आणि आसन. भुजंगा म्हणजे नाग किंवा साप. म्हणून आपण इंग्रजीत कोब्रा पोज म्हणतो. हे आसन केल्यावर कोब्रासारखे दिसते ज्याचा हुड उंचावला आहे. योग कर्णिका सारख्या काही हठयोग ग्रंथांनुसार भुजंगासनाचे दुसरे नाव सर्पसन किंवा सर्प पोज आहे.
भुजंगासन प्रक्रिया:
खबरदारी आणि विरोधाभास
- सामान्यतः, कोब्रा पोझमध्ये कोणताही धोका नसतो. तथापि, ज्यांना पाठदुखी किंवा मणक्याला दुखापत किंवा विकार आहे त्यांनी हे आसन करण्याचा प्रयत्न करण्यापूर्वी त्यांच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
- जेवणानंतर लगेच ही मुद्रा टाळावी. जेवण आणि या आसनाचा सराव यामध्ये किमान तीन तासांचे अंतर असावे.
- तसेच, गर्भधारणेदरम्यान आणि मासिक पाळी दरम्यान हे आसन टाळावे.
- त्याचप्रमाणे ज्यांना हर्नियासारखी परिस्थिती आहे किंवा ज्यांच्या पोटात शस्त्रक्रिया झाली आहे त्यांनी हे आसन टाळावे.
पूर्वतयारी पोझेस:
या आसनाचे कार्यप्रदर्शन खूपच सोपे आहे आणि कोणीही हे सहजतेने करू शकते. ज्यांची पाठ घट्ट असते त्यांना या आसनात पूर्णता मिळणे कठीण जाते. मात्र, त्यांना नियमित सरावाने प्रभुत्व मिळेल.
सपोर्टेड कोब्रा पोज ही कोब्रा पोजची सोपी आवृत्ती आहे. ज्यांना कोब्रा पोज करण्यात अडचण येत आहे त्यांच्यासाठी ही आवृत्ती तयारीची पोझ म्हणून काम करते. सपोर्टेड कोब्रा पोजला स्पिनक्स पोज असेही म्हणतात.
क्रोकोडाइल पोज देखील कोब्रा पोझमध्ये प्रभुत्व मिळविण्यासाठी एक तयारी पोझ म्हणून काम करते.
भुजंगासन चरण:
१ ली पायरी:
पोटावर झोपा. आपले कोपर पूर्णपणे वाकवा आणि आपले तळवे खांद्याच्या पातळीवर जमिनीवर ठेवा. दोन सामान्य श्वास घ्या. पुढील चरणावर जाण्यापूर्वी, श्वास सोडा.
पायरी २
इनहेलिंग करून, तुमची पाठ वाकवून तुमचे धड वर करा आणि तुमचे हात सरळ करा. पुढे, आपली मान कमान करा आणि आपले डोके वर करा. तुमची दृष्टी वरच्या दिशेने ठेवा.
पायरी ३
आपल्या मांड्या, नितंब आणि पाय जमिनीला स्पर्श करत ठेवा. जर तुम्ही हात पूर्णपणे सरळ करू शकत नसाल, तर तुमचे हात थोडे वाकून ठेवण्यासाठी तुमच्या कोपर समायोजित करा. सामान्यपणे श्वास घ्या. पोझ सोडण्यापूर्वी, इनहेल करा.
पायरी ४
श्वास सोडत, तुमचे धड आणि डोके स्टेप-१ मधील स्थितीत खाली आणा. दोन सामान्य श्वास घ्या.
कालावधी:
सुरुवातीला, मुद्रा एक किंवा दोन मिनिटांसाठी ठेवली जाऊ शकते आणि हळूहळू ती पाच मिनिटांपर्यंत वाढवता येते.
फॉलो अप पोझेस:
खालील पोझेस कोब्रा पोझसाठी काउंटरपोज आहेत.
- मृतदेहाची पोज
- टोळ पोझ
नवशिक्यांसाठी कोब्रा पोझ:
तुमच्या पाठीवर किंवा मानेवर ताण किंवा दाब जाणवत असल्यास, कोपर आणि मान समायोजित करा किंवा मुद्रा सोडा. नियमित सराव करून, आसनाचा कालावधी वाढवा.
कोब्रा पोझ भिन्नता:
खालील आसन ही कोब्रा पोझ या गटाशी संबंधित भिन्नता आहेत.
१.बेडूक कोब्रा पोझ
२.स्ट्राइकिंग कोब्रा पोझ
- कोब्रा पोझवर प्रभुत्व मिळविल्यानंतर, तुम्ही त्याच गटातील इतर भिन्नता विचारात घेऊ शकता.
भुजंगासनाचे फायदे
- हे कुंडलिनी सक्रिय करते.
- याशिवाय, ही मुद्रा मूलाधार, स्वाधिस्तान, मणिपुरा, अनाहत आणि विशुद्धी चक्रांना सक्रिय करते.
- शिवाय, छातीचा वरचा भाग, खांद्याचे सांधे आणि मानेचे सांधे उघडतील आणि ते अधिक लवचिक होतील.
- तसेच, कोब्रा पोझ पाठीच्या खालच्या भागात दुखणे आणि सायटिका वेदना यांसारख्या स्थितींमध्ये मदत करते.
- हे मूत्रपिंड, यकृत आणि स्वादुपिंड सारख्या उदर अवयवांना उत्तेजित करते आणि त्यामुळे त्यांची कार्ये सुधारतात.
- हे आसन अधिवृक्क आणि थायरॉईड ग्रंथींना टोन करते आणि त्यांचे कार्य सुधारते.
- शिवाय, पोट, पाठीचा कणा आणि पाठीच्या सभोवतालचे स्नायू अधिक लवचिक होतात.
- हे अंडाशय आणि गर्भाशयाला उत्तेजित करते आणि मासिक पाळीचे विकार आणि मूत्रमार्गाचे विकार टाळते.
- तसेच, हे फुफ्फुसांच्या कार्यामध्ये मदत करते आणि इंटरस्टिशियल लंग डिसीज (ILD) प्रतिबंधित करते.
- या आसनामुळे पोटाची अतिरिक्त चरबी बर्न होते त्यामुळे वजन नियंत्रणात मदत होते.
- या आसनामुळे चयापचय गती वाढते आणि त्यामुळे रक्तातील ग्लुकोज, कोलेस्टेरॉल, लघवीतील नायट्रोजन आणि रक्तातील प्रथिनांचे प्रमाण कमी होते.
- हे मधुमेह आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगांसारख्या परिस्थितींमध्ये मदत करते.
- कोब्रा पोजमुळे पचनक्रिया सुधारते.
- हे तणाव आणि चिंता दूर करते यामुळे आराम मिळतो आणि शरीर आणि मनालाही आराम मिळतो.
- यामुळे, निद्रानाश आणि उच्च रक्तदाब यांसारख्या परिस्थितीत मदत होते.
- याव्यतिरिक्त, ही मुद्रा खांदे आणि हात मजबूत करते.
- कोब्रा पोझ पाठीचा कणा सरळ करतो आणि उंची सुधारण्यास मदत करतो.
भुजंगासनाचे फायदे:
भुजंगासन हे अनेक फायदे असलेले एक पौष्टिक आसन आहे जे आरोग्य व्यवस्थापित करण्यात आणि तुमची आध्यात्मिक पातळी वाढविण्यात मदत करू शकते. भुगंगासनाचे काही संभाव्य फायदे आहेत:
१. पोटाच्या चरबीसाठी भुजंगासनाचे फायदे:
मोठे पोट कोणाचेही आवडते नसते आणि त्यामुळे तुमचा स्वाभिमान खर्च होऊ शकतो. भुजंगासन हे सर्वोत्कृष्ट आसनांपैकी एक आहे. या आसनाचे फायदे असे की ते शारीरिक स्वरूप आणि सौंदर्य वाढवू शकतात कारण ओटीपोटाच्या स्नायूंना ताणल्याने पोटाचा भाग सपाट होण्यावर काही परिणाम होऊ शकतो.
२. रक्ताभिसरणासाठी भुजंगासनाचे फायदे:
ऊर्जावान आणि सक्रिय राहण्यासाठी रक्त परिसंचरण चांगले असणे ही मुख्य गोष्ट आहे. भुजंगासन प्रामुख्याने रक्ताभिसरण सुधारू शकते. चांगल्या रक्ताभिसरणामुळे पेशींना पुरेसा ऑक्सिजन आणि पोषक तत्त्वे मिळण्यास मदत होते. शिवाय, सुधारित रक्त परिसंचरण देखील हार्मोनल संतुलन सुधारू शकते.
३.तणावाचे व्यवस्थापन करण्यासाठी भुजंगासनाचे फायदे:
तुम्ही नैराश्याने किंवा चिंतेने ग्रस्त असाल तर भुजंगासनाचा सराव केल्याने तुम्हाला तणावाच्या परिणामांवर मात करण्यास मदत होऊ शकते. अभ्यासात, डोकेदुखी, थकवा आणि अशक्तपणा यासारख्या तणावाच्या लक्षणांशी लढण्यासाठी हे उपयुक्त असल्याचे आढळून आले आहे. नैराश्याच्या व्यवस्थापनावर त्याचा काही परिणाम होऊ शकतो. तथापि, निद्रानाश किंवा मायग्रेन सारख्या समस्या असल्यास तज्ञांचा सल्ला घेणे चांगले.
४. मणक्यासाठी भुजंगासनाचे फायदे:
तुमच्या पाठीला वाजवी विस्तार देण्यासाठी भुजंगासन उपयुक्त ठरू शकते. त्यामुळे तुमचा मणका मजबूत होण्यास मदत होऊ शकते. या आसनात सामील असलेली यंत्रणा आणि पायऱ्या तुमच्या खालच्या आणि वरच्या पाठीला ताणण्यासाठी डिझाइन केल्या आहेत. तथापि, तीव्र पाठदुखी असलेल्या लोकांसाठी, भुजंगासन करण्याचा प्रयत्न करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे चांगले.
५. भुजंगासनाचे इतर फायदे:
- हे छाती, खांदे आणि ओटीपोटाच्या क्षेत्रातील स्नायू ताणण्यास मदत करू शकते.
- हे सायटिका शांत करण्यास मदत करू शकते.
- हे लवचिकता वाढविण्यात मदत करू शकते.
- ते हृदयाला टवटवीत करू शकते.
- ते मूड वाढवू शकते.
- हे खालच्या पाठीचा कडकपणा कमी करू शकते.
- हे खांदे आणि हात मजबूत करू शकते.
- हे पचन सुधारण्यास मदत करू शकते.
- हे मूत्रपिंडांसारखे ओटीपोटातील अवयवांना उत्तेजित करू शकते.
- अस्थमाच्या लक्षणांवर त्याचा काही फायदेशीर परिणाम होऊ शकतो.
योगाभ्यासामुळे मन आणि शरीर विकसित होण्यास मदत होऊ शकते; तथापि, ते अद्याप आधुनिक औषधांना पर्याय नाही. कोणत्याही स्थितीवर उपचार करण्यासाठी तुम्ही केवळ योगावर अवलंबून राहू नये. कृपया योग्य डॉक्टरांचा सल्ला घ्या जे तुमच्या स्थितीचे योग्य मूल्यांकन करू शकतील आणि त्यानुसार सल्ला देतील. शिवाय, कोणत्याही दुखापती टाळण्यासाठी प्रशिक्षित योग शिक्षकाच्या देखरेखीखाली योगाचा सराव करणे आणि शिकणे आवश्यक आहे.
व्यायामाचे धोके:
- भुजंगासनाशी संबंधित काही विरोधाभास आहेत:
- ज्या लोकांनी नुकतीच ओटीपोटात शस्त्रक्रिया केली आहे त्यांनी डॉक्टरांनी सल्ला देईपर्यंत ही योगासने टाळली पाहिजेत.
- अल्सर किंवा हर्नियाचा त्रास असलेल्या रुग्णांनी हे आसन करू नये.
- स्पॉन्डिलायटिससारख्या मानेच्या समस्या असलेल्यांनी ही योगासने टाळली पाहिजेत.
- पाठीच्या मणक्याशी संबंधित गंभीर समस्या असलेल्यांनी हे आसन टाळावे.
- या आसनामुळे पोटाच्या खालच्या भागावर दबाव निर्माण होतो आणि इजा होण्याची शक्यता असल्याने गरोदर महिलांनी ही योगासने टाळावीत.
- गंभीर दमा असलेल्या लोकांनी कोब्रा पोज घेण्यापूर्वी प्राणायाम करून श्वासोच्छवास सुधारला पाहिजे.
- योग्य आणि अनुभवी योग शिक्षक/योग तज्ञाच्या मार्गदर्शनाने, हे आसन करा.
निष्कर्ष:
भुजंगासन किंवा कोब्रा पोज हे एक संपूर्ण आसन आहे जे एखाद्याला त्यांचे शरीर आणि अध्यात्म बरे करण्यास मदत करते. पाठ, ग्लूटस, शरीरातील चरबी आणि रक्ताभिसरण यासाठी याचे अनेक फायदे आहेत. या आसनाचा सराव करताना, पाय मजबूत ठेवणे आणि कमरेच्या मणक्यावर कोणताही ताण किंवा भार टाकण्यापासून परावृत्त करणे आवश्यक आहे.
कोणत्याही समस्या टाळण्यासाठी एखाद्याने योग्य सावधगिरीने आणि शक्यतो प्रशिक्षित योग शिक्षकाच्या हाताखाली नियमितपणे या आसनाचा सराव केला पाहिजे.
तर वाचक बंधूंनो आजच्या ह्या लेखात आपण भुजंगासन या आसनाबद्दल जी काही माहिती पाहिली ती तुम्हाला कशी वाटली ते आम्हाला नक्की कमेंट करून कळवा.
धन्यवाद!!!!
