Colaba Fort Information In Marathi नमस्कार मित्रांनो आजच्या लेखात आपण कुलाबा किल्याबद्दल माहिती पाहणार आहोत. तर सुरवात करूयात आजच्या ह्या लेखाला.
कुलाबा किल्याची संपूर्ण माहिती Colaba Fort Information In Marathi
कुलाबा किल्ल्याची माहिती (रायगड, महाराष्ट्र) – इतिहास आणि वास्तुकला:
कुलाबा किल्ला हा मराठा साम्राज्याने बांधलेला एक सुंदर बेट किल्ला आहे. हे ३५२ वर्षे जुने संरक्षणात्मक किल्ले आहे जे वास्तू, इतिहास, सांस्कृतिक आणि धार्मिक महत्त्वासाठी ओळखले जाते. हे भारतातील महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यात मुंबईपासून ११२ किमी दक्षिणेस अलिबाग शहराजवळ आहे.
कुलाबा किल्ला वास्तुकला:
कोलाबा किल्ला हा भारतीय पारंपारिक वास्तुशिल्प पद्धतीत बांधला गेला आहे. या किल्ल्याची रचना त्याच्या बाहेरील समोरील जमिनीच्या भागाला समुद्राच्या पाण्याच्या जवळ आल्यानुसार अनियमित आकारात करण्यात आली आहे. त्याच्या खूप मजबूत जाड भिंती आहेत, ज्यांची उंची १५-२५ मीटर आहे. हे निव्वळ ग्रॅनाइट दगडाचे ठोकळे आहेत.
या किल्ल्याचे वैशिष्टय़ म्हणजे या किल्ल्यामध्ये केवळ दगडांच्या बाहेरील अस्तरावर मोर्टार पास्टचा वापर करण्यात आला आहे. त्याच्या संरचनेवर एक अद्वितीय दगडी बांधकाम केले आहे. त्याच्या मुख्य बाह्य भिंतींवर १७ बुरुज आहेत. येथे दोन प्रवेशद्वार आढळतात.
मुख्य प्रवेशद्वार अलिबाग शहराकडे तोंड करून आहे. हे मजबूत सागवान लाकडाने बांधलेले आहे आणि त्याच्या दारावर लोखंडी स्पोक ठोकलेले आहेत. हा गेट वे दोन मोठ्या बुरुजांच्या मधोमध असून तो कमानदार दरवाजा आहे. दुसरा प्रवेशद्वार त्याच्या पश्चिम टोकाला अरबी महासागराकडे तोंड करत आहे.
खूप जुनी झाडे आणि वनस्पतींनी वेढलेल्या विस्तीर्ण क्षेत्रांसह येथे अनेक अंतर्गत संकुले आढळतात. त्याच्या तटबंदीच्या वरती तीन मोठ्या तोफा ठेवल्या आहेत; याचा उपयोग सागरी आक्रमणकर्त्यांच्या दिशेने गोळीबार करण्यासाठी केला जातो. येथे मोठे खांब असलेले हॉल आणि दिवाणखाना आढळतो. हे मध्यवर्ती अंगण म्हणून वापरले जाऊ शकते. त्याच्या संपूर्ण आतील संरचनेवर अद्वितीय दगडी कोरीव काम आढळते.
आतील संकुलांच्या बाहेरील भिंतींवर दगडी कलाकृती आहेत; या किल्ल्याची ताकद दाखवण्यासाठी हत्ती आणि बैल यांसारख्या बलवान प्राण्यांचे कोरीव काम केले आहे. काही आतील कॉम्प्लेक्समध्ये टाइलचे छप्पर आहेत, ते १९ व्या शतकात बांधले गेले होते, जेव्हा बांधकामांमध्ये मातीच्या फरशा वापरल्या जात होत्या.
आतमध्ये अनेक मंदिरे वेगवेगळ्या काळात बांधलेली आहेत. जय भवानी मंदिर नदी देवीला समर्पित आहे. येथे एक हनुमान मंदिर देखील आहे; येथे मूर्ती हातात अगस्त्य मालाई धारण करत असून दोन फुटी शिल्पकार कोरलेली आहे. येथे चौकोनी आकाराचे मोठे तलाव आढळतात. हा तलाव या किल्ल्यातील गोड्या पाण्याचा स्त्रोत आहे.
हा तलाव श्रीगणेश मंदिराजवळ आहे. प्रसिद्ध सिद्धीविनायक मंदिर सन १७५९ मध्ये राघोजी आंग्रे यांनी बांधले आहे. हे मंदिर आजही तेथील स्थानिक लोक वापरत आहेत. त्याचे वास्तू वैभव केवळ उल्लेखनीय आणि उल्लेखनीय आहे.
कुलाबा किल्ल्याचा इतिहास:
कुलाबा किल्ला १६६२ मध्ये मराठा राजा शिवाजी महाराजांनी बांधला होता. मृत्यूपूर्वी त्यांनी घेतलेले ते शेवटचे तटबंदीचे काम होते. मराठ्यांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी त्याच्या प्रांताभोवती संरक्षणात्मक किल्ले बांधून साम्राज्य उभारणीसाठी हा किल्ला प्रसिद्ध आहे. हा किल्ला दक्षिण कोकणच्या किनारपट्टीच्या प्रदेशांवर लक्ष ठेवण्यासाठी येथे बांधण्यात आला होता. हा किल्ला मुंबईच्या दक्षिणेकडे नौदल तळ म्हणून वापरला जात असे.
१८व्या शतकापर्यंत ब्रिटिश आणि पोर्तुगालसारख्या वसाहतवाद्यांनी हा किल्ला ताब्यात घेण्याचा प्रयत्न केला आणि येथे अनेकदा पराभव झाला. स्थानिक पातळीवर त्याचा सिद्धी कुळांशी संघर्ष झाला. या किल्ल्यामध्ये प्रशासकीय आणि संरक्षण अधिकाऱ्यांची कुटुंबे राहत होती. ते १८४० पर्यंत येथे राहिले. यात १५०० सशस्त्र वैयक्तिक आणि युद्धाच्या वेळी ७०० घोडे आहेत.
या भागातील ही सर्वात मोठी तटबंदी होती. हे आता भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण अंतर्गत आहे. अशा प्रकारे देशाच्या ऐतिहासिक भूतकाळाला आणि वैभवाला आकार देण्यासाठी त्याचे ऐतिहासिक महत्त्व महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. आजही या किल्ल्याला पूर्वीसारखेच वैभव आणि ऐतिहासिक महत्त्व आहे आणि भूतकाळाचे चित्रण आहे.
कुलाबा किल्ल्याचे पर्यटन महत्त्व:
कोलाबा किल्ला हा मुंबईत असणारा सर्वोत्तम बेट किल्ला आहे. हे दगडांचे एक भव्य वास्तुशिल्प आहे. या किल्ल्याच्या माथ्यावरून अरबी समुद्राचे सुंदर दृश्य दिसते. हे महाराष्ट्रातील एक संरक्षित स्मारक आणि वारसा स्थळ आहे. हे भेट देण्यासारखे आहे कारण एखाद्याला निसर्गाच्या सौंदर्यात भिजवता येते तसेच किल्ल्याच्या भव्य दृश्याचा आनंद लुटता येतो, ज्याला ऐतिहासिक महत्त्व आहे आणि गडावर वारंवार येणा-या पर्यटकांना आकर्षित करते.
कुलाबा किल्ल्यावर इंग्रजांचे आक्रमण:
कान्होजी आग्रेच्या स्वारीनंतर, १७०० च्या स्वातंत्र्य चळवळीदरम्यान ब्रिटिश जहाजांवर हल्ला करण्यासाठी कुलाबा किल्ल्याचा ठळकपणे वापर केला गेला. किल्ल्याच्या प्रतिष्ठित स्थानामुळे कान्होजींना ब्रिटीश सैन्यावर सामरिक हल्ले करण्यास मदत झाली.
सन १७२१ मध्ये ब्रिटिश सैन्याने पोर्तुगीजांशी हातमिळवणी करून किल्ला ताब्यात घेतला आणि कान्होजींचा पाडाव केला. हल्ले मोठ्या प्रमाणावर अयशस्वी झाले. १७२९ मध्ये कान्होजी मरण पावला आणि त्याच्या मृत्यूनंतर लगेचच पिंजरा बुरुजात आग लागली आणि कुलाबा किल्ल्याच्या काही भागांसह अनेक ऐतिहासिक वास्तू जळून खाक झाल्या. पुढे १८४२ मध्ये हा किल्ला ब्रिटिशांच्या ताब्यात गेला.
कुलाबा किल्ल्यावर पाहण्यासारख्या गोष्टी:
समुद्रात वसलेला हा भव्य किल्ला क्षितिजावर अरबी समुद्राचे सुंदर शांत दृश्य देतो. किल्ल्याचा इतिहास आणि समुद्राची आल्हाददायक झुळूक तुमच्या भावनांना मोहिनी घालते. अशी आकर्षक रचना उभारण्यासाठी बिल्डर्सची वास्तूशास्त्रीय प्रतिभा, अपवादात्मक कारागिरी आणि अभियांत्रिकीचा दाखला आहे.
शतकानुशतकांचा इतिहास गडाच्या भिंतीवर हत्ती, मोर आणि वाघांच्या नक्षीकामाच्या रूपात दिसतो. तटबंदीमध्ये अजूनही काही जुन्या तोफांचा समावेश आहे ज्यांचा उपयोग युद्धांदरम्यान शत्रूंवर हल्ला करण्यासाठी केला जात होता. समुद्राच्या मधोमध असूनही इथे गोड्या पाण्याची विहीर आहे, हे ऐकून लोकांना धक्काच बसतो!
कुलाबा किल्ल्यामध्ये मूठभर मंदिरे आहेत, सर्वात उल्लेखनीय म्हणजे १७५९ मध्ये राघोजी आंग्रे यांनी बांधलेले सिद्धिविनायक मंदिर. इतर महिषासुर आणि पद्मावती मंदिरे आहेत. मंदिरांशिवाय आवारात हाजी कमालउद्दीन शाह यांचा दर्गा आहे.
कुलाबा किल्ल्याला भेट देण्याची उत्तम वेळ:
तुम्ही वर्षातील कोणत्याही वेळी कोलाबा किल्ल्याला भेट देऊ शकता परंतु नोव्हेंबर ते जुलै हे महिने आल्हाददायक हवामानामुळे किल्ल्याला भेट देण्यासाठी उत्तम काळ मानले जातात. मान्सूनचे महिने भरपूर पाऊस पाडू शकतात, ज्यामुळे सतत भरती येते.
कुलाबा किल्ल्याला भेट देण्यासाठी टिप्स:
१. हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की कमी भरतीच्या वेळी पायी जाण्यायोग्य असलेला किल्ल्यावरील मार्ग, भरती-ओहोटीच्या वेळी बोटीतून प्रवास करणे आवश्यक आहे. त्यामुळे त्यानुसार तुमच्या भेटीचे नियोजन करा.
२. खास अनुभवासाठी तुम्ही समुद्रकिनाऱ्यावर घोडागाड्या भाड्याने घेऊ शकता.
कुलाबा किल्ल्यावर कसे जायचे:
मुंबईपासून समुद्रमार्गे कुलाबा किल्ल्यावर सहज पोहोचता येते, जे फक्त ३५ किलोमीटर अंतरावर आहे. तुम्ही मुंबईहून पुढे जात असल्यास, गेटवे ऑफ इंडिया येथे स्पीडबोटी किंवा फेरी भाड्याने घेता येतील. अलिबागमधील सर्वात जवळील जेटी मांडवा आणि रेवस येथे आहेत जिथून मुंबईला जाण्यासाठी नियमित फेरी सेवा पुरविली जाते सुमारे ४५ मिनिटांचा कालावधी. ते सहसा सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत असतात.
मुंबई हे सर्वात जवळचे मोठे शहर आहे आणि ते रस्त्याने अंदाजे १०० किलोमीटर आहे. मुंबई, पुणे, कोल्हापूर आणि नाशिक येथून अलिबागला दररोज राज्य परिवहन बसेस धावतात. सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन पेण येथे आहे जे ३० किलोमीटर अंतरावर आहे.
अलिबागच्या किनाऱ्यापासून १-२ किमी अंतरावर कुलाबा किल्ला आहे. खाजगी टॅक्सी, ऑटोरिक्षा यांसारखी स्थानिक वाहतूक चांगली विकसित झाली आहे. अलिबागच्या किनाऱ्यावरून कमी भरतीच्या पाण्यातून तुम्ही किल्ल्यावर पोहोचू शकता, परंतु भरतीच्या वेळी तुम्हाला गडाच्या आवारात जाण्यासाठी बोट लागते.
तर मित्रांनो आजच्या ह्या लेखात आपण कुलाबा किल्याबद्दल जी काही माहिती पाहिली ती तुम्हाला कशी वाटली ते आम्हाला नक्की कमेंट करून कळवा.
धन्यवाद!!!!
