Raigad Fort Information In Marathi हा किल्ला महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यात डोंगरावर वसलेला आहे. हा किल्ला महाराष्ट्रातील पर्यटकांसाठी एक ठिकाण आहे. रायगड किल्ला चंद्रराव मोरे यांनी बांधला. रायगड किल्ला समुद्रसपाटीपासून २७०० फूट उंचीवर आहे. आज आम्ही तुम्हाला रायगड किल्ल्याची संपूर्ण माहिती मराठीत देणार आहो. आम्हाला आशा आहे की तुम्हाला हा लेख आवडेल.
रायगड किल्ल्याची संपूर्ण मराठीत माहिती Raigad Fort Information In Marathi
रायगड किल्ल्याचा इतिहास मराठीत Raigad Fort History In Marathi
रायगड किल्ल्याला सर्वप्रथम रायरी या नावाने ओळखले जात होते. या किल्ल्यावर जाण्यासाठी १७३७ पायऱ्या चढाव्या लागतात. छत्रपती शिवरायांना ८ किल्ल्यांची रचना मिळाली, त्यापैकी एक या किल्ल्याचा समावेश आहे. छत्रपती शिवरायांनी १६७४ साली हा किल्ला ताब्यात घेऊन किल्ल्याची पुनर्बांधणी केली व नंतर या किल्ल्याचे नाव रायगड किल्ला असे ठेवले. रायगड किल्ला आपल्या ताब्यात घेऊन त्याने लिंगाणाजवळ दुसरा किल्लाही स्थापन केला.
रायगड किल्ला १६८९ मध्ये झुल्फिकार खानने ताब्यात घेतला आणि मुघल शासक औरंगजेबाने नेराईगड किल्ल्याचे नाव बदलून इस्लामगड असे ठेवले. रायगड किल्ला १७६५ मध्ये ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने सशस्त्र मोहीम म्हणून ओळखला होता. आणि रायगडचा किल्ला ९ मे १८१८ रोजी इंग्रजांच्या ताब्यात गेला. आता रायगडचा किल्ला प्रवाशांना परिचित झाला आहे.
रायगड किल्ल्याचे मुख्य दरवाजे किती आहेत?
रायगड किल्ल्यातील हे मुख्य पाच दरवाजे आहेत.
१) महा दरवाजा
२) नागर्चना दरवाजा
३) पालखी दरवाजा
४) मेना दरवाजा
५) वाघ दरवाजा
रायगड किल्ल्याचे विशेष काय आहे?
हा रायगड किल्ला चारही बाजूंनी मोठमोठ्या खडकांनी वेढलेला आहे. किल्ल्याच्या मधोमध एक मोठा तलाव आहे जो ‘बदामी तालब’ म्हणून ओळखला जातो. मंदिराच्या आत पिण्याच्या पाण्याचे दोन स्त्रोत आहेत, जे गंगा-यमुना म्हणून ओळखले जातात.
गडाच्या बाजूने पाहिल्यास ३६० अंश जमीन सहज दिसते. इथून शत्रूचा हल्ला सैनिक हाताळत असत. तो किल्ला रायगड त्याच्या सैन्याचे आणि प्रजेचे त्याच्या शत्रूंपासून संरक्षण करण्यासाठी बांधले गेले.
रायगड किल्ल्याची रचना
हा किल्ल्यातील मुख्य दरवाजा आहे जो महादरवाजा म्हणून ओळखला जातो. रायगड किल्ल्याच्या रचनेबद्दल बोलायचे झाले तर सध्याच्या काळात शिवाजी महाराजांची समाधी, राज्याभिषेक स्थळ, शिवमंदिर आणि रायगड किल्ल्यातील इतर वास्तू भग्नावस्थेत बदलल्या आहेत. रायगड किल्ल्याच्या अवशेषांमध्ये आजही राणीचा चौक आहे. जिथे सहा खोल्याही अस्तित्वात आहेत. रायगड किल्ल्याचा पहिला राजवाडा लाकडाचा वापर करून बांधण्यात आला होता. सभामंडपाच्या अवशेषांमध्ये पहारेकरी, गड आणि दरबार आहे.
पर्यटकांसाठी हे एक पाहण्यासारखे ठिकाण आहे. रायगड किल्ल्याच्या मध्यभागी असलेल्या एका तलावाला ‘बदामी तालब’ असेही म्हणतात. रायगड किल्ल्याजवळ गंगासागर तलाव पसरला आहे. रायगड किल्ल्याजवळ एक प्रसिद्ध भिंत देखील आहे. ज्याला हिरानी बुर्ज म्हणून ओळखले जाते आणि ती दुसरी हिरकणी बस्ती म्हणूनही ओळखली जाते. मेना दरवाजा हे रायगड किल्ल्याच्या आत असलेले दुय्यम प्रवेशद्वार आहे जे राजेशाही महिलांसाठी खाजगी प्रवेशद्वार म्हणून वापरले जात असे.
येथे बांधलेल्या पालखी दरवाजाच्या समोरच तीन काळ्या खोल्यांची रांग आहे जी गडाची इतर कोठारे म्हणून ओळखली जाते. रायगड किल्ल्याचा टकमक टोक पॉईंट देखील पाहता येतो जिथून कैद्यांना मृत्युदंड दिला जातो.
रायगड किल्ल्याभोवती फिरण्याची ठिकाणे
- टकमक टोक पॉइंट रायगड किल्ला
- जिजामाता पॅलेस
- गंगासागर तलाव रायगड
- जगदीश्वर मंदिर रायगड किल्ला
- रायगड संग्रहालय
- महाड रायगड
- रायगडमधील राजभवन
- राणीचा राजवाडा रायगड किल्ला
- मढे घाट धबधबा पुणे
- दिवेगर बीच
टकमक टोक पॉइंट
टकमक टोक पॉईंटला शिक्षा बिंदू म्हणून ओळखले जाते आणि ते १२०० फूट उंचीवर आहे. या खडकावरून सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांचे सुंदर दृश्य दिसते. टकमक टोक पॉइंटमुळे रायगडचा किल्ला प्रेक्षणीय दिसतो. अविश्वासूंना त्याच ठिकाणी आणून दरीत शिक्षा करण्यात आली. हे ठिकाण सुंदर आहे आणि प्रवाशांसाठी धोकादायकही आहे.
गंगा सागर तलाव
रायगड किल्ल्यासमोर गंगासागर तलाव पसरला आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या राजवटीत रायगडाची स्थापना झाली. शिवाजी छत्रपतींच्या राज्याभिषेकाच्या वेळी गंगा तलावाच्या पाण्यातून या नदीची स्थापना झाल्याचे सांगितले जाते. हा सर्व बाजूंनी बर्फाने झाकलेला खडक आहे. ते राणीच्या चेंबरजवळही आहे. तो प्रवाशांची शोभा वाढवतो.
राणीचा राजवाडा रायगड
हा राणीचा महालही पाहण्यासारखा आहे. राणी वसा या नावानेही ओळखले जाते. गंगासागर सरोवर आणि कुशवात्रा तलावांच्या मध्यभागी आहेत. क्वीन्स पॅलेसमध्ये खाजगी कमोड आणि आंघोळीची सुविधा असलेल्या सहा खोल्या आहेत. या खोलीचा उपयोग शिवाजी राजांच्या राण्या करत होत्या. या वाड्याचे संपूर्ण बांधकाम लाकडाचे होते.
जिजा माता पॅलेस
जिजाबाई या शिवाजी राजे भोसले यांच्या मातोश्री होत्या. रायगड किल्ल्यावर जिजाबाई पॅलेस देखील आहे. जिजाबाई या उच्च संस्कारांची आणि आत्मीय स्त्री म्हणून ओळखल्या जात होत्या. रायगड किल्ल्यामध्ये जिजाबाईंची समाधी पाहण्यासाठीही सुंदर आहे. इंग्रजांच्या राजवटीत हा वाडा जीर्ण झाल्याने त्याची मूळ रचना हरवली आहे.
जगदीश्वर मंदिर
जगदीश्वर मंदिर शिवाजी महाराजांनी बांधले. ते हिंदू मंदिर आहे. हे महाडपासून सुमारे २५ किमी अंतरावर उत्तर दिशेला वसलेले आहे. शिवाजी महाराज रायगड या मंदिरात रोज येत असत. हिंदू मंदिर असल्याने या मंदिरावरील घुमट देखील मुघल वास्तुकलेचे प्रतिबिंब आहे.जगदीश्वर हे या मंदिरातील पहिले दैवत आहे. जर तुम्हाला रायगड किल्ल्याला भेट देण्याचा विचार असेल आणि तुम्ही तिथे गेलात तर आम्ही तुम्हाला सांगतो की जगदीश्वर देवाचेही दर्शन घेतले पाहिजे.
मढे घाट धबधबा
रायगड किल्ल्यात एक मुख्य मधे घाट धबधबा देखील आहे. हे महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यात आहे. पुण्याच्या मध्यभागी मधे घाट धबधबा ६२ किमी अंतरावर आहे. त्यात हिरवीगार झाडी, बलाढ्य टेकड्या आणि सुंदर नद्या यांचे एकत्रीकरण आहे. प्रवासी सुंदर मढे घाट धबधब्याला भेट देण्यासाठी जातात.
रायगड किल्ल्याला भेट देण्याची उत्तम वेळ
तुम्ही वर्षभरात कधीही रायगड किल्ल्याला भेट देऊ शकता. रायगड किल्ल्याला भेट देण्याचा उत्तम काळ म्हणजे नोव्हेंबर ते मार्च.
रायगड किल्ला उघडण्याच्या आणि बंद करण्याच्या वेळा
रायगड किल्ला पाहुण्यांसाठी सकाळी ८ ते संध्याकाळी ६ पर्यंत खुला असतो.
रायगड किल्ल्याजवळील रेस्टॉरंटमधील खाद्यपदार्थ
रायगड किल्ल्याजवळची उपाहारगृहे पर्यटकांना खायला खूप चांगली आणि चविष्ट आहेत. तिथल्या स्थानिक रेस्टॉरंट्सशिवाय शहरात अनेक ठिकाणी तुम्हाला स्वादिष्ट पदार्थ खायला मिळतील. रेस्टॉरंटमधील प्रसिद्ध खाद्यपदार्थांमध्ये तुम्ही पोहे, पावभाजी, भेळ पुरी, वडा पाव, मिसळ पाव, पिठले भाकरी, दाबेली चायनीज आणि पुरण पोळीचा आस्वाद घेऊ शकता.
रायगड किल्ल्याजवळ राहण्यासाठी हॉटेल्स
जर तुम्ही रायगड किल्ल्याला भेट द्यायला गेला असाल आणि राहण्याचा विचार करत असाल तर आम्ही तुम्हाला सांगतो की अशी अनेक हॉटेल्स आहेत जिथे तुम्हाला बजेटपासून ते हाय-बजेट रेंजपर्यंत हॉटेल मिळतील.
- होटल कुणाल दर्दन
- द वाटरफ्रेट शो लवासा
- अंतरिक्ष रिट्रीट
- हेरिटेज व्यू रिजॉट
- एकांत द रिट्रीट
रायगड किल्ल्यावर कसे जायचे
रायगड हे शहराचे उत्तम प्रवासी ठिकाण आहे.
येथून गडावर जाण्यासाठी रायगड रस्त्यावर कॅब ऑटोने गडावर जाता येते.
विमानाने रायगड किल्ल्यावर कसे पोहोचायचे
रायगडावर जाण्यासाठी तुम्ही विमानानेही जाऊ शकता. तर आम्ही तुम्हाला सांगतो की मुंबईचे शिवाजी किला आंतरराष्ट्रीय विमानतळ हे रायगड किल्ल्यापासून सर्वात जवळचे विमानतळ आहे. हे रायगड किल्ल्यापासून सुमारे १४० किमी अंतरावर आहे, तेथून रायगड रस्त्यावर कॅब ऑटोने तुम्ही गडावर जाऊ शकता.
रायगड किल्ल्यावर ट्रेनने कसे जावे
जो तुम्ही रायगडावर जाण्यासाठी रेल्वे मार्ग निवडला आहे.
तर आपण सांगूया की रायगड शहराचे रेल्वे स्टेशन “रायगड जंक्शन रेल्वे स्टेशन” आहे. जे दिल्ली, बंगलोर, म्हैसूर, जामनगर, चेन्नई इत्यादी लाईनवर आहे. ती स्थानके भारतातील प्रमुख शहरांना भेटतात.
रायगड किल्ल्याचे सामान्य प्रश्न
प्र. रायगड किल्ला कोठे आहे?
रायगड किल्ला महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यात आहे, तो किल्ला डोंगरावर वसलेला आहे.
प्र. रायगड किल्ला कोणी बांधला?
रायगड किल्ला चंद्रराव मोरे यांनी इसवी सन १०३० मध्ये बांधला होता.
प्र. रायगड किल्ल्याचा जीर्णोद्धार कोणी आणि केव्हा केला?
१६५६ साली छत्रपती शिवाजी महाराजांनी रायगड किल्ल्याचा जीर्णोद्धार केला.
रायगड किल्ल्याबद्दल मनोरंजक माहिती
भारतातील सर्वात प्रसिद्ध आणि ऐतिहासिक किल्ल्यांपैकी एक, रायगड किल्ला प्रथम १०३० मध्ये मौर्य राजा चंद्रराव मोरे यांनी बांधला होता.
राजे चंद्रराव मोरे यांच्या मृत्यूनंतर येथे कमकुवत राज्यकर्त्यांची राजवट सुरू झाली, परिणामी १६५६ च्या सुमारास मराठा साम्राज्याचे राजे शिवाजी महाराज यांनी हा किल्ला ताब्यात घेतला आणि काही वर्षांसाठी ते आपले निवासस्थान बनवले.
काही काळानंतर शिवाजी महाराजांनी त्यात काही सुधारणा आणि पुनर्बांधणी केली, त्यानंतर त्याचे नाव बदलून रायगड ठेवण्यात आले. तो या किल्ल्याशी इतका भावनिक जोडला गेला होता की त्याने १६७४ साली या किल्ल्याला आपल्या राज्याची राजधानी देखील केली.
इसवी सन १६८९ मध्ये प्रसिद्ध मुघल साम्राज्याचा प्रादेशिक कर्मचारी झुल्फखार खान याने या किल्ल्यावर आपले वर्चस्व प्रस्थापित केले आणि येथून मराठ्यांना हुसकावून लावले आणि त्याचे नाव बदलून “इस्लामगड” असे ठेवले. झुल्फखार खान नंतर, सिद्धी फतेखानने हा किल्ला ताब्यात घेतला आणि इ.स. १७३३ पर्यंत सर्व हालचाली आपल्या ताब्यात ठेवल्या.
इसवी सन १७६५ मध्ये महाराष्ट्राच्या दक्षिणेकडील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील मालवणसह रायगड किल्ल्याला इंग्रजांच्या सशस्त्र मोहिमेला सामोरे जावे लागले, त्यामुळे किल्ल्याचे खूप नुकसान झाले आणि त्यातील अनेक प्रमुख इमारती उद्ध्वस्त झाल्या.
१८१८ मध्ये हा किल्ला इंग्रजांच्या ताब्यात गेला होता, पण त्यांच्या पहिल्याच हल्ल्यात या किल्ल्याची फार मोठी हानी झाली, त्यामुळे त्याचा बराचसा भाग नष्ट झाला.
किल्ला मुख्यतः ६ मंडळांमध्ये विभागलेला होता, त्या प्रत्येकामध्ये एक खाजगी विश्रामगृह देखील होता.
हा किल्ला मुघल, मराठा आणि युरोपियन स्थापत्यकलेच्या मिश्रणाचा एक उत्तम नमुना आहे कारण राजवाडे बांधण्यासाठी ज्या प्रकारे लाकूड वापरण्यात आले आहे ते यातील वस्तूंमध्ये समाविष्ट आहे, जे त्याचे मुख्य आकर्षण आहे.
या किल्ल्याच्या काठी गंगासागर नावाचा एक प्रसिद्ध तलाव देखील वाहतो, जो विलोभनीय दृश्य देतो, असे मानले जाते की या तलावामुळे या किल्ल्याभोवतीची माती इतकी सुपीक होती की या किल्ल्यावर वर्षभर विविध प्रकारची माती आढळते. शेतीचे प्रकार एकत्र केले.
हा किल्ला भारतातील सर्वात आश्चर्यकारक आणि सर्वात उंच किल्ला आहे जो सुमारे १,३५६ मीटर उंचीवर आहे.
या किल्ल्यावर एक खास प्रकारची बाजारपेठ देखील आहे, जिथून पर्यटक त्यांच्या गरजेच्या वस्तू सहज खरेदी करू शकतात.
या जगप्रसिद्ध किल्ल्यावर प्रवेश करण्यासाठी सुमारे १७३७ पायऱ्या चढून जावे लागते.
हा किल्ला ट्रेकिंग शौकिनांना खूप आवडतो कारण हा किल्ला खूप उंचावर आहे, ज्यामुळे इथे ट्रेकिंग आणखीनच मजेदार बनते, त्याची चढाई रोपवे मध्ये केली जाते, जी ७६० मीटर लांब आहे.
या किल्ल्याचा एकमेव मुख्य रस्ता “महा-दरवाजा” (महान दरवाजा) मधून जातो. महादरवाज्याला गेटच्या दोन्ही बाजूला दोन मोठे बुरुज आहेत, त्यांची उंची सुमारे ६५-७० फूट आहे. या दरवाजाच्या स्थानापासून गडाचा माथा ६०० फूट उंच आहे.
माझ्या लिहिण्यात काही चूक झाली असेल तर मला अजिबात माफ करू नका कमेंट करून सांगा. आणि आम्हाला आशा आहे तुम्हाला रायगड किल्ल्याची संपूर्ण माहिती मराठीत आवडली असेल. हे पोस्ट ला आपल्या मित्रांन सह शेयर अवश्य करा धन्यवाद.
हे सुद्धा अवश्य वाचा :-
Ahmednagar Fort Information In Marathi
Red Fort Information In Marathi
Achala Fort Information In Marathi
